NSA zadał pytania prejudycjalne dotyczące podatku VAT od dotacji w jednostkach samorządu terytorialnego
Linia orzecznicza sądów administracyjnych oraz praktyka organów podatkowych w zakresie zasad opodatkowania dotacji otrzymywanych przez JST nie jest jednolita. W związku z problemem rozliczania VAT od dofinansowań ze środków zewnętrznych, NSA zdecydował zadać pytania prejudycjalne Trybunałowi Sprawiedliwości UE w sprawach dotacji otrzymanych na montaż systemów odnawialnych źródeł energii (sygn. akt I FSK 1645/20) oraz usuwania azbestu z nieruchomości stanowiących własność mieszkańców (sygn. akt I FSK 1490/20).
Dotacja, a charakter cenotwórczy
Problem polega m. in. na uznaniu dotacji za element mający bezpośredni wpływ na cenę dostarczanych towarów bądź usług (charakter cenotwórczy). Sądy uznają, w ślad za fiskusem, że tego typu dotacje mają charakter cenotwórczy, ponieważ są przyznawane w celu sfinansowania konkretnych czynności opodatkowanych realizowanych przez JST na rzecz mieszkańców, zatem bezpośrednio wpływają na wartość świadczenia uzyskanego od mieszkańców w związku z realizacją dofinansowanej inwestycji. W związku z tym – w takich przypadkach JST każdorazowo zobowiązywane są do uiszczenia VAT od otrzymanej dotacji.
Mimo niejednolitej linii orzeczniczej, warto jednak zwrócić uwagę na odmienne w ostatnim czasie, wyroki WSA i NSA. Wskazują one, że dotacja nie będzie objęta podatkiem VAT, jeżeli jest przeznaczona na pokrycie kosztów związanych z realizacją projektu. Dotacja, która nie wpływa na cenę świadczonej usługi, odnosząca się do realizacji projektu jako pewnej całości i posiadająca charakter kosztowy, nie będzie objęta zakresem opodatkowania VAT. W takiej sytuacji dotacja będzie stanowiła refundację poniesionych kosztów, a nie dopłatę do świadczonych usług (m.in. wyrok WSA w Gdańsku z dnia 6 października 2020 r., sygn. akt. I SA/Gd 460/20, wyrok NSA z dnia 24 czerwca 2020 r. sygn. akt I FSK 74/18 oraz z dnia 11 sierpnia 2020 r. sygn. akt I FSK 412/18).
W związku z jawiącymi się rozbieżnościami NSA uznał, że potrzebna jest w tej sprawie wykładnia TSUE.
Odnawialne źródła energii
W ramach pierwszego pytania, TSUE rozstrzygnie dwa zagadnienia. Po pierwsze, czy gmina jako organ władzy publicznej działa w charakterze podatnika VAT realizując projekt, którego celem jest zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii, poprzez zobowiązanie się na mocy zawartej z właścicielami nieruchomości umowy cywilnoprawnej do wykonania i montażu systemów odnawialnych źródeł energii na ich nieruchomościach, oraz czy w przypadku uznania, że gmina działa jako podatnik VAT, otrzymana na jej rzecz dotacja będzie podlegać opodatkowaniu.
Usuwanie azbestu
W ramach drugiego pytania, TSUE rozstrzygnie, czy aktywność gminy w zakresie realizacji usuwania azbestu z nieruchomości znajdujących się na jej terenie, stanowiących własność mieszkańców, którzy nie ponoszą z tego tytułu wydatków, będzie kwalifikowana jako aktywność organu władzy publicznej, podejmowana w celu realizacji zadań publicznych, służących ochronie zdrowia i życia mieszkańców oraz ochronie środowiska, w związku z która gmina nie będzie uważana za podatnika VAT.
Jak rozstrzygnięcie TSUE wpłynie na rozliczenie dotacji?
Jeżeli TSUE uzna, że gmina działała jako organ władzy publicznej, a więc realizuje zadania o charakterze publicznym, to wówczas dotacja otrzymana na realizację tych projektów nie będzie podlegała opodatkowaniu VAT. Z kolei, jeżeli TSUE uzna, że w takiej sytuacji gminom należy przypisać status podatnika VAT, to wówczas jednostki samorządu terytorialnego będą narażone na powstanie zaległości podatkowych z tytułu wcześniejszego nieopodatkowywania świadczonych ww. usług.
Warto jednak zwrócić uwagę, że jednym z głównych celów działania Unii Europejskiej jest ochrona i poprawa kapitału naturalnego, dlatego Trybunał może pozytywnie rozpatrzyć zadane mu pytania i stwierdzić, że ww. usługi będą stanowiły zadania o charakterze publicznym, a otrzymane na ten cel dotacje nie będą objęte zakresem opodatkowania VAT.
W oczekiwaniu na rozstrzygnięcie
Oczekując na wydanie rozstrzygnięć, jeżeli JST realizuje ww. projekty, to warto już teraz przeanalizować sytuację i zastanowić się, jakie ewentualne ryzyka aktualizują się dla niej w poszczególnych, wyżej opisanych scenariuszach. Warto też się zastanowić, jakie działania JST mogłyby podjąć już teraz. W zależności od konkluzji, wskazanym może być bowiem wystąpienie z wnioskiem o interpretację indywidualną do Dyrektora KIS i ewentualne wejście na drogę postępowania sądowego tak, aby wykorzystać okres oczekiwania na wyroki TSUE, na uzyskanie prawomocnego rozstrzygnięcia sądu administracyjnego w indywidualnej sprawie niezwłocznie po wydaniu wyroku TSUE.
Jeżeli zaś chodzi o sprawy będące w toku postępowania sądowego w analogicznych stanach faktycznych, to obecnie spodziewać się można, że zostaną one zawieszone do czasu wydania przez TSUE wyroków. Na rozstrzygnięcie TSUE przyjdzie nam poczekać co najmniej 2 lata.